پوشش سنتی و بومی بختیاری میراث معنوی ارزشمندی است که در دهه های اخیر در ورطه فراموشی قرار گرفته و نقش آن در تقویت فرهنگ اسلامی- ایرانی مغفول مانده است. لباسهای محلی چهارمحال و بختیاری ازنظر رنگ، طراحی، دوخت و تعداد اجزا لباس شباهت‌های بسیاری به لباسهای مناطق مختلف استان‌های هم‌جوار و نزدیک مانند استان‌های خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان دارد.
زندگی عشایری و زندگی در روستاها به‌خصوص در شهرستان لردگان، کوهرنگ و اردل موجب شده که هنوز مردمان این دیار از لباسهای محلی استفاده کنند.
لباسهای بومی و منطقه‌ای بارزترین مظهر فرهنگی این مناطق است و با توجه به تفاوت‌های اقلیمی و فرهنگی شاهد رواج لباسهای محلی متنوع هستیم. پوشش محلی زنان و مردان چهارمحال بختیاری باهم متفاوت است.
طرح زیبا و مدرن لباس بختیاری الهام گرفته از نیایشگاه عیلامی چغارزنبیل شوش که در طی صد سال گذشته وارد پوشش لباس بختیاری گردیده است
این طرح اگرچه مربوط به هزاران سال پیش بوده است اما ورود دوباره این طرح پس از سده ها فراموشی در طی صد سال گذشته بوده است
عکس های صد سال گذشته ی بختیاری خود گواه همین است.
لباس همیشه‌بهار بر تن اقوام ایران حکایت پوششی از تابستان تا زمستان است که رنگارنگی این پوشش محلی از کوچ طبیعت به تاروپودش روایت می‌کند؛ ظرفیتی که می‌توان از آن طرحی نو درانداخت.
رنگ و طرح روسری و پیراهن بلند، در کنار دامن چین‌دار چهره قاب گرفته طبیعت را تغییر داده است. انگار که دخترک عشایر می‌خواهد رنگ طبیعت را کامل کند؛ اصلاً طبیعت و چهارفصل خودش را به اینجا رسانده تا روی این دامن و پیراهن ماندگار شود.
حکایت لباسهای محلی ایرانی همین است، «تاروپود و رنگ طبیعت»، هر رج که بافته می‌شود در خودش احساس بهار و تابستان و پاییز و زمستان را می‌پیچاند تا به‌وقت مهمانی فصول این حس ناب به کار آید.
داشته‌های فرهنگ ایرانی تنها مختص به زبان، آداب‌ورسوم و آئین‌ها نیست، فرهنگ بومی هر منطقه دست‌هایی پر از مؤلفه‌هایی دارد که علاوه بر غنا بخشیدن به فرهنگ ملی و ایرانی، هویتی مستقل برای هر منطقه قائل است، این در مورد بسیاری از آداب بختیاری صدق می کند که در حال فراموشی است.
از زیبایی‌های فرهنگ ایران‌زمین سخن گفتن بدون نوشتن از لباسهای محلی خالی از لطف است لباس‌هایی که گویی زیبایی تام و تمام طبیعت در تاروپودشان نقش بسته است و هرکجا که پای می‌گذارند زیبایی چشم‌نوازی را به همراه می‌آورند.
پوشش سنتی و بومی بختیاری میراث معنوی ارزشمندی است که در دهه های اخیر در ورطه فراموشی قرار گرفته و نقش آن در تقویت فرهنگ اسلامی- ایرانی مغفول مانده است.
پوشاک در تمام کشورها به عنوان یک عنصر فرهنگی مورد توجه قرار می گیرد چراکه تنها یک پوشش و لباس نیست بلکه تجلی باورها، عقاید و ویژگی های مذهبی، اجتماعی و هنری یک قوم و ملت است که در لباس زنان و مردان و کودکان آن نشان داده می شود.
در واقع یکی از ابزار شناخت فرهنگ، لباس یا تنپوش است، ابزاری که نشانگر فرهنگ و تمدن هر جامعه به شمار میرود.
در بسیاری از کشورها، لباس خود به تنهایی گویای فرهنگ، تمدن و حتی زبان است و لباسهای بومی و محلی هر منطقه، معرف تمدن و آداب و رسوم آن دیار به شمار میرود و از اصالت و جایگاه والایی در فرهنگ هر یک از اقوام برخوردار است.
در استان چهارمحال و بختیاری نیز برای هر یک از مناطق آن لباسهای مخصوصی وجود دارد و در این میان، لباس بختیاری از شهرت خاصی برخوردار است.
لباس مردان بختیاری، مجموعه ای است از ‘کلاه نمدی’ به رنگ مشکی که از قسمتی از موی بز به نام ‘کز’ ساخته می شود.
‘چوقا'(چوغا) که در واقع لباس رسمی بختیاریها محسوب می شود، از جنس پشم گوسفند است و روی آن نقش زیگورات دیده می شود و رنگش سیاه و سفید است.
این پوشش، سالهای گذشته بعنوان یک اثر معنوی و یازدهمین اثر صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری در ردیف آثار ملی کشور به ثبت رسید.
شلوار ‘دبیت’ نیز به رنگ مشکی و از جنس پارچه ای به همین نام است.
گیوه که نوعی کفش است و مرغوبترین نوع آن، ‘گیوه مَلِکی’ است.
همچنین لباس زنان بختیاری شامل روسری مستطیل شکل به نام ‘مینا’، ‘لچک’،
‘ارخالق’،’جلیقه’، ‘پیراهن’ و ‘تنبان’ (نوعی دامن از جنس مخمل) است.
اما این پوشاک محلی در چند دهه اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده ، بطوری که امروزه تنها در میان برخی از روستائیان و عشایر چهارمحال و بختیاری می توان این نوع پوشش محلی را مشاهده کرد و استفاده از آن در شهرها تقریبا منسوخ شده است.
فرهنگ بومی و محلی استان چهارمحال و بختیاری با برخورداری از پیشینه غنی در هر یک از حوزه های فرهنگی و هنری، حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
پوشش محلی، غذاهای بومی و محلی، صنایع دستی، معماری و زبان و گویش محلی این منطقه از جایگاه بالایی در فرهنگ و تمدن ایران برخوردار است و نقش مهمی در غنای فرهنگی کشور ایفا کرده است.
این در حالی است که این فرهنگ غنی و جلوه های آن از جمله خوراک و پوشش محلی در گذر زمان بویژه در مواجهه با پدیده جهانی شدن و مدرنیته جایگاه خود را از دست داده و رو به فراموشی نهاده است.
بازگشت به خویشتن می تواند ما را از هجمه فرهنگی بیگانه در امان نگه دارد.
در حالی که نمی توان با روند مدرن شدن جوامع مقابله کرد اما می توان در کنار آن با بها دادن به فرهنگ بومی خود، از آسیبهای ناشی از فرهنگ های غیرخودی مصون ماند.
پوشش محلی مردم استان نیز از وجوه فراموش شده فرهنگ اصیل منطقه است و احیای این میراث غنی، ضروری است اما در روند روبه فراموشی پوشش محلی این منطقه مسوولان امر اقدام شایسته و مناسبی برای جلوگیری از این امر انجام نداده بطوری که امروز با افزایش فروشگاه های عرضه لباسهای مارک غربی در خیابانهای شهر، مغازه های عرضه لباس محلی به یک یا دو مغازه محدود شده است.
این نکته که متناسب با پیشرفت جوامع، سبک و نوع زندگی و پوشش افراد نیز تغییر می کند، امری طبیعی و قابل قبول است اما این نباید به معنای طرد مظاهر و جلوه های اصیل فرهنگی منطقه تلقی شود و ضروری است تا در کنار عناصر مدرن، میراث های معنوی خود را نیز پاس داشت و آن را به نسل های بعد انتقال داد.
از همین رو می توان با به روز کردن پوششهای محلی برای نسل های جوان که بیشتر تمایل به پوشیدن لباسهای مد روز و غربی دارند، ایجاد جذابیت کرد و از این طریق نه تنها از آسیبهای فرهنگی این مساله جلوگیری کرد بلکه اثرات مثبت اقتصادی و اجتماعی بسیاری نیز آفرید.
در این میان، حمایت از طراحان و تولیدکنندگان لباسهای محلی می تواند راهکار موثری در این راستا باشد.
هرچند ممکن است در کوتاه مدت لباسهای غربی برای جوانان جذاب به نظر برسند اما از آنجا که با هویت و فرهنگ این مرز و بوم سنخیتی ندارند، پس از مدتی برای افراد دلزدگی ایجاد می کنند و مردم به سمت لباسهای محلی خود گرایش پیدا می کنند.
دلیل مهجوریت پوششهای محلی و سنتی را الگوگیری جوانان از سبک های غربی است.
در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد از پوشش مردم بویژه زنان الگوبرداری از سبک های غربی است.
با توجه به تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری مبنی بر تقویت سبک زندگی اسلامی- ایرانی، باید به همه زوایای زندگی مردم توجه کرد که نوع پوشش نیز از همین ظواهر سبک زندگی به شمار می رود.
باید از سوی دستگاه های متولی تمهیداتی اندیشیده شود تا نوع پوشش محلی بیش از گذشته در جامعه معرفی و تبلیغ شود تا رویکرد افراد به این نوع پوشش به یک امر عادی در جامعه تبدیل شود.
همچنین بخوانید:
ظرافت پوشش اقوام ایرانی بویژه قوم بختیاری در گذر زمان از چنان غنایی بهره مند است که در صورت مطالعه و استفاده هدفمند از آن می توان عظمت تمدن را با طراحی های نوین پوشش به تصویر کشید اما نبود متولی واحد در زمینه پوشش، حمایت نکردن از تولیدکنندگان لباسهای محلی و بی توجهی در گذر زمان، این ظرافت و غنا را به ورطه فراموشی کشانده است.
توجه به طرح و رنگ، استفاده از الگوهای جامعه پسند، قیمت متناسب با وضع اقتصادی تمام اقشار جامعه و برنامه ریزی اصولی و هدفمند برای پرداختن به پوششهای محلی و بومی می تواند دائقه نسل جوان را با فرهنگ بومی و محلی ایرانی و اسلامی آشتی داد و گرایش مدگرایی با لباسهای غربی را به فراموشی سپرد.
منبع: sekans20
- دوشنبه ۲۶ خرداد ۹۹
- ۱۶:۵۶